رابطه سرندیپیتی و فرهنگ ایران

به احتمال زیاد سرندیپیتی Serendipity یا همان غول صورتی و مهربان کارتونی معرف حضور شما هست. بد نیست بدانید واژه سرندیپیتی Serendipityبه معنی کشف اتفاقی و غیر منتظره در انگلیسی استفاده می شود و اصل اینلغت از داستانی فارسی به نام سه شاهزاده در سر اندیپ گرفته شده است. درطی این داستان شخصیتهای اصلی کشفهای مهمی را به صورت اتفاقی انجام میدهند و همین مطلب باعث رایج شدن سرندیپیتی در انگلیسی می شود.

معنی آن باشد که بستاند تو را --------- بی نیاز از نقش گرداند تو را

مولوی در مورد عشق نظری دارد که می گوید سوق دهنده اصلی در عشق صورت نیست اما گاهی انسانها ظاهر را معنی می پندارند مانند کسی که به خوردن خاک خو گرفته و گمان می کند غذای اوست. در ادامه این مطلب را مطرح می کند که معیار سنجش اینکه کسی از ظاهر به معنی پی برده است و در پی معنی است این است که علاقه تو  از ظاهر متوجه باطن شود. اگر کسی مدعی باشد که از ظاهر به دنبال معنی است اما علاقه اش به ظاهر بیشتر شود و نیازش به ظاهر  منتفی نشود او دروغگوست.

معنی آن باشد که بستاند تو را  --------- بی نیاز از نقش گرداند تو را 

معنی آن نبود که کور و کر کند ---------- مر تو را بر نقش عاشقتر کند 

یک لقمه شیرین از مثنوی

مولوی استاد فکرهای ناب و شیرین است. یک نمونه از نظرات جالب و شیرین مولوی این است که انسان اساسا هیچوقت عاشق صورت ها نمی شود! از نظر مولوی حتی عشقهای دنیوی هم عشق به صورت نیستند. برای این کار نیز دو دلیل می آورد نخست اینکه کسی عاشق مرده ای زیبا رو نمی شود با این که دارای صورت زیباست و دوم اینکه اگر معشوق بی وفای کسی وفا پیشه کند عشق عاشق افزون می شود با اینکه صورت معشوق هیچ دگرگون نشده است . صورتها مانند نور آفتابی هستند که بر روی خشت افتاده است. نور خشت عارضی است و با رفتن خورشید از میان می رود. مولوی می خواهد دست شما  بگیرد و به شما نشان دهد روشنی از جای دیگری است.

 بفرمایید شیرینی !

آنچ معشوقست صورت نیست آن                     خواه عشق این جهان خواه آن جهان

آنچ بر صورت تو عاشق گشته‌ای                     چون برون شد جان چرایش هشته‌ای

صورتش بر جاست این سیری ز چیست            عاشقا وا جو که معشوق تو کیست

آنچ محسوسست اگر معشوقه است                  عاشقستی هر که او را حس هست

چون وفا آن عشق افزون می‌کند                   کی وفا صورت دگرگون می‌کند

پرتو خورشید بر دیوار تافت                         تابش عاریتی دیوار یافت

ای که تو هم عاشقی بر عقل خویش             خویش بر صورت‌پرستان دیده بیش

پرتو عقلست آن بر حس تو                       عاریت می‌دان ذهب بر مس تو

چون زراندودست خوبی در بشر                   ورنه چون شد شاهد تر پیره خر

چون فرشته بود همچون دیو شد                  کان ملاحت اندرو عاریه بد

اندک اندک می‌ستانند آن جمال               اندک اندک خشک می‌گردد نهال

رو نعمره ننکسه بخوان                          دل طلب کن دل منه بر استخوان

کان جمال دل جمال باقیست                  دولتش از آب حیوان ساقیست

استخاره محمد علی شاه برای به توپ بستن مجلس

امروز یکی از رفقا لینک مطلبی را در ویکیپدیا برایم فرستاد. این مطلب در مورد اعتقاد محمدی علی شاه به استخاره بود و سه نمونه استخاره هم از ایشان در متن آورده شده است. جالب ترین این استخاره ها یکی در مورد به توپ بستن مجلس است و دومی در مورد تبعید میرزا علی ثقةالاسلام از تبریز که هردو هم بسیار خوب آمده اند !
جالب اینجاست که این هر دو مورد مخالف دین و عقل و اخلاق و فتوای فقهای زمان خود محمد علی میرزا بوده اند(که فتوا به مشروطه داده بودند) و از نظر اصولی در این موارد استخاره باطل است !

متن استخاره چنین است :
بسم اﷲ الرحمن الرحیم-
پروردگارا اگر من امشب توپ به در مجلس بفرستم و فردا با قوه جبریه مردم را اسکات نمایم خوب است و صلاح است. استخاره خوب بیاید و الافلا یا دلیل المتحیرین یااﷲ.
جواب: قل لا تخافا اننی معکما اسمع و اری فاْتیاه فقولا له انا رسولا ربک فارسل معنا بنی اسرائیل: حکم خداوندی به حضرت موسی و حضرت هارون علیهم‌السلام شد بروید نزد فرعون و بگویید ما فرستاده خدا هستیم بسوی تو، سابق آیه هم می‌فرماید نترسید ما با شما هستیم.. اینکار باید اقدام بشود غلبه قطعی است اگرچه در اول زحمت داشته باشد.

ناصرالدین شاه قاجار مرد بواسیری

[caption id="" align="alignnone" width="431"] ناصرالدین شاه قاجار[/caption]
 
مرد تصویر بالا را تقریبا هر ایرانی می شناسد. برخی به دلیل اینکه وی طولانی ترین سلطنت را در دوران معاصر داشته و برخی هم به خاطر کشتن ناجوانمردانه میراز تقی خان امیر کبیر. مدتی است دفترچه خاطرات روزانه این مرد خبیث را می خوانم. روزنامه خاطراتی که روایت کننده شخصیت یک مرد خبیث هوسباز خاله زنک و بی رحم و بواسیریه. اکثر صفحات این روزنامه خاطرات پر است از شرح شکار رفتن ها و اخبار خاله زنکی مثل شوهر کردن طلاق دادن فلان زن  و عروسی کردن و زاییدن فلان دختر و  ... . یکی از گزارشاتی که  در صفحات این کتاب مکررا به چشم می خورد گزارش خونریزی ها بواسیرش است. ظاهرا اینقدر امر بر وی مشتبه شده بوده که فکر می کرده برای آیندگان مهم است که بدانند سلطان صاحبقران در فلان روز از بواسیرش خون آمده.
در کنار این مرد بی رحم و خبیث پر است از درباریان چاپلوس و مثل خودش کم ارزش و سطحی نگر که مدام در حال کرنش در برابرش هستند و گاهی در برابر وی در میان خاک و لجن به خاکی می افتند .  در این روزنامه خاطرات اثری از نگرانی و ناراحتی شاه از درد و فقر و رنج مردم دیده نمی شود.
مردی که هرگاه حمعیتی از مردم را می بیند که دورش جمع شده اند گمان می کند همه در حال دعاگویی وی هستند.
شاهی که با داشتن صدها زن و کنیز هنوز چشمش به دنبال زن و دختر مردم است و هر جا زن و دختر خوشگلی دیده در خاطراتش یاد داشت کرده. مردی که اثر از رابطه پدرانه وی با فرزندانش دیده نمی شود اما به جایش مدام حواسش به ملیجک است . مردی که در حین شکار به دو پلنگ بر می خورد یکی را زخمی می کند و دیگری را سالم اسیر می کنند. دستور می دهد زنده شکم جانورها را پاره کنند تا وی تما شا کند بعد هم پوستش را می فرستد اندرون زنها تماشا کنند تا لابد پی به جرات و جسارت وی ببرند و بعد هم لاشه حیوان بیچاره دور بیندازند.
مردی که میرزا تقی خان امیر کبیر که بر وی حق پدری داشت را به ناحق کشت و قاتل وی را ملازم خود کرد.
کاش می شد دست میرزا رضای کرمانی را بوسید که چنین بی شرفی را به درک واصل کرد.

درسی از عطار نیشابوری برای حجاج

چه چیزی اسلام را زنده نگه می دارد؟ جهاد با کفار؟ اجرای سفت وسخت تعزیرات و حدود؟ افزایش قدرت نظامی ؟ ثروت مسلمین؟ افزایش جمعیت مسلمین؟ حجاب؟ تبلیغ دین با استفاده از شبکه های تلوزیونی و رادیویی و منبر و مسجد؟
این حکایت را بخوانید تا ببینید اگر امروز هنوز کسانی هستند که خدای یگانه را می پرستند و در راه وی ایثار می کنند به دلیل وجود عطارها و عبد الله بن مبارک ها و علی بن موفق هاست .
نقل است که عبدالله مبارک یک سال در مکه از حج فارغ شده بود ساعتی در خواب شد به خواب دید که دو فرشته از آسمان فرود آمدند یکی از دیگری پرسید امسال چند خلق آمده اند؟
دیگری گفت ششصد هزار ! گفت حج چند کس قبول کردند؟
گفت: از آن هیچ کس قبول نکردند!
عبدالله گفت چون این شنیدم اضطرابی در من پدید آمد که این همه خلایق از راه های دور و دراز آمده اند ولی همه ضایع گردیده است پس آن فرشته گفت در دمشق کفش گری نام او علی بن موفق است او به حج نیامده است اما حج او را قبول است و همه را بدو بخشیدند.
چون این شنیدم از خواب در آمدم و گفتم باید در دمشق آن شخص را زیارت کنم پس به دمشق شدم و خانه ی آن شخص را یافتم بدو گفتم تو چه کار کنی؟
گفت : پاره دوزی کنم پس آن واقعه با او گفتم و علت موضوع را از او خواستم.
گفت سی سال مرا آرزوی حج بود و از پاره دوزی سیصد و پنجاه درهم جمع کردم امسال قصد حج کردم تا بروم.
روزی همسرم که حامله بود گفت از همسایه بوی طعامی می آید مرا گفت برو پاره ای از آن طعام بیاور من رفتم به در خانه ی آن همسایه ، آن حال خبر دادم همسایه گریست و گفت بدان که سه شبانه روز بود که اطفال من هیچ نخورده بودند امروز خری مرده دیدم پاره ای از او جدا کردم و طعام ساختم بر شما حلال نباشد.
چون این بشنیدم آتش در جان من افتاد آن سیصد و پنجاه درهم برداشتم و بدو دادم گفتم نفقه اطفال کن که حج ما این است.
تذکره الاولیا
راستی که بوی بهشت از پس قرنها و از فاصله ای به دوری نیشابور تا دمشق به مشام می رسد.

تصویر قاتلی که دویست و نود غیر نظامی را کشت

ویلیام سی راجرز - مردی که ناو تحت فرمان وی هواپیمای مسافر بری ایرباس ایرانی را مورد هدف قرار داد و ۲۹۰ نفر غیر نظامی را به قتل رساند.

نقاشی لحظه سقوط هند و مرگ تیپو سلطان

صحنه کشته شدن تیپو سلطان در نبرد با انگلیسی ها سال ۱۷۹۹ و آغاز سلطه طولانی انگلیسی ها بر هند.
Henry Singleton

قلعه

قلعه ها مهمترین عنصر دفاعی در دوره پیش ازاختراع سلاح گرم بوده اند.حتی امروز نیز با وجود پیشرفت های زیادی که در تولید سلاحهای سنگین صورت گرفته در مواردی هنوز از قلعه به عنوان یک سازه دفاعی استفاده می شود.
اگر نگاهی به قلعه های باقی مانده در اروپا داشته باشید و آنها را با قلعه های باقی مانده ایران مقایسه کنید متوجه تفاوت های چشمگیری خواهید شد نخستین تفاوت در این است که تعداد قلعه های سالم در ایران بسیار بسیار کم است و در عوض در  اروپا قلعه های بسیاری از قرنها پیش هنوز پابرجا و قابل استفاده اند.
تفاوت بعدی در استحکام و معماری قلعه هاست. قلعه های اروپایی که در دور های پیش از رنسانس هم ساخته شده اند بسیار استوار تر و استادانه ترند. سیر تحول معماری قلعه های اروپایی حتی تا دوران ساخته شدن توپهای سنگین هم ادامه یافته است.
نمونه مهمی از این تحولات در معماری قلعه ها طراحی قلعه های ستاره شکل است.  طراحی این قلعه ها به گونه ای هستند که اگر توپخانه دشمن در ابتدای تیر رس قلعه قرار گیرد گلوله های آن حتما با زاویه زیادی با دیوار قلعه برخورد خواهند کرد و آسیب رسانی گلوله ها به شدت کاهش خواهد یافت و اگر توپخانه دشمن بخواهد در وضعیتی قرار گیرد گه گلوله هایش به صورت مستقیم به دیوارها برخورد کنند باید حتما تا حد خطر ناکی به قلعه نزدیک شود که در این صورت حتما توسط آتش قلعه بانان نابود خواهد شد.
قلعه های ستاره ای
نمونه قلعه ستاره ای در هلند

د قیقا در همین دوره که اروپاییات سرگرم اصلاح  طراحی قلعه ها برای سد کردن راه عثمانی ها و دیگران بودند صفویان در ایران حکومت می کردندو مشغول تخریب قلعه های مرزی بودند.
سلسله ای که در مقایسه با شاهان بعدی به نسبت عاقل تر و متمدن ترند.
عثمانی ها کارشان را با تسخیرشهر تسخیر ناشدنی کنستانتینوپل آغاز کردند. شهری که معماری قلعه تو در توی ‌آن موجب شده بود قرنها از تصرف دشمنان در امان بماند.

عثمانی ها با دسترسی به توپخانه سنگین و تجربه  نبرد های زیاد با اروپاییان در کمین فرصتی برای بلعیدن ایران بودند. اما رخوتی که در فکر و عمل ایرانیان از مدتها پیش آغاز شده بود آثارش را کم کم آشکار می کرد. ایرانیان توان ساخت قلعه هایی که بتوانند به طور موثری در مقابل عثمانی ها پایداری کنند را نداشتند. در ضمن در کار قلعه گیری هم از رغیب ناتوان تر بودند.
در مقابل عثمانی ها با دستیابی به فن ساختن توپهای بسیار سنگین قلعه های استوار اروپاییان را یک به یک از پای در می آ‌وردند.


نمونه توپهای عثمانی ها
قلعه های زیادی در دوره شاه تهماسب توسط عثمانی ها تصرف شدند و تا مدتها ایرانیان نمی توانستند آنها را باز پس گیرند. در یک مورد حتی قلعه نهاوند در عمق خاک ایران در اشغال عثمانی ها ماند در حالی که تا کیلومترها اطراف قلعه در اختیار شاه تهماسب بود.ایران که توان باز پس گیری قلعه را نداشت طبق معاهده صلح اجازه داد عثمانی ها ضمن عبور از مرز ایران و سرزمینهای ایرانی به قلعه
رفت آمد کنند. وضعیتی که هر از چند گاهی موجب بروز درد سر هایی می شد.
در تاریخ می خوانیم که شاه عباس دستور داد بسیاری از قلعه هایی را که از دست عثمانی ها گرفته بود را با خاک یکسان کنند که مبادا دوباره به دست آنها بیفتد و او به سختی مجبور شود آنها را پس بگیرد. دراین دوره شاه عباس سعی داشت از قابلیت تحرک زیاد ارتش ایران به عنوان عامل برتری بر ارتش سنگین عثمانی استفاده کند و در این کار نیز موفق بود.
مثلی در بین ایرانیان در این دوره رایج بود که می گفتند قلعه از رومی گرفتن کاری محال است.این مثل تا حد زیادی درست بود. شاهان صفوی همیشه سعی داشتند جنگها را به جنگ صحرایی بدل کنند تا بتوانند به کمک تحرک سواره نظام چابک و مسلح به جنگ افزارهای آتشین سبک بر دشمن غلبه کنند.
راه حل شاه عباس در ویرانی قلعه های مرزی در بلند مدت نتایج خوبی نداشت. شهرهای مرزی ایران از اشغال بلند مدت در امان ماندند اما در مقابل یورش های غارتگران بی پناه شدند.
تغییر راهبر دفاعی کشور نتیجه دیگری هم داشت و آن هم بی توجهی به فن قلعه سازی بود. در دوره قاجار تقریبا هیچ قلعه مستحکمی که بتواند به طور موثری در مقابل نیروی توپخانه از خود دفاع کند وجود نداشت. در همین دوره در سواحل خلیج فارس به دستور مستقیم ناصر الدین شاه قلعه ای ساخته شد که یک انگلیسی سستی این قلعه را این گونه توصیف می کند که برای نابودی آن نیازی به توپخانه هم نیست و تنها چند لگد محکم از نزدیک می توان دیوار قلعه را فروریخت.
ناتوانی ایرانیان در توسعه فن قلعه سازی برگ دیگری است از پرونده عقب ماندگی و انحطاط ما ایرانیان.
نکته جالب اینکه حتی هم اکنون هم در کشور ما قلعه هایی در پاسگاههای مرزی ساخته می شوند که معماری آنها متعلق به دوره پیش از اختراع توپ است.

قلعه قدیمی شهر ژنو

قلعه قدیمی شهر ژنو
طراحی ستاره شکل قلعه ها در دوره رواج توپخانه رایج شد